جراحی فک یا ارتوگناتیک، عملی است که برای اصلاح ناهنجاری‌های فکی و دندانی انجام می‌شود و می‌تواند بهبود قابل توجهی در عملکرد جویدن، تنفس و زیبایی صورت ایجاد کند.
یکی از چالش‌های رایجی که برخی بیماران پس از این نوع جراحی تجربه می‌کنند، احساس ناقرینگی در چهره است. این احساس ناقرینگی می‌تواند از جنبه‌های فیزیولوژیکی و روانی منشا بگیرد و بر کیفیت زندگی و رضایت از نتیجه عمل تاثیر بگذارد. در این مقاله، دلایل، ابعاد روان‌شناختی و راهکارهای مقابله با احساس ناقرینگی پس از جراحی فک بررسی می‌شود.
دلایل فیزیولوژیکی احساس ناقرینگی بعد از جراحی فک
احساس ناقرینگی پس از جراحی فک می‌تواند ناشی از عوامل فیزیولوژیکی مختلف باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
الف. تورم و التهاب
تورم و التهاب پس از جراحی، بخش طبیعی روند بهبودی است و می‌تواند باعث شود بیمار احساس کند چهره‌اش متقارن نیست. این تورم می‌تواند به طور غیر یکنواخت در نواحی مختلف فک و صورت پخش شود و به بیمار احساس ناقرینگی بدهد. تورم معمولا چند هفته تا چند ماه پس از جراحی فروکش می‌کند و بیشتر بیماران پس از کاهش تورم به تدریج بهبود تقارن چهره خود را مشاهده می‌کنند.
ب. تغییرات در حس عصب‌ها
جراحی فک ممکن است بر عصب‌های اطراف فک تاثیر بگذارد و موجب تغییر در حس نواحی مختلف صورت شود. این تغییرات حسی می‌تواند شامل بی‌حسی، گزگز، یا احساسات متفاوت باشد که ممکن است احساس ناقرینگی را تشدید کند. گاهی بیماران به دلیل اختلال در حس، تصور می‌کنند که یک سمت از چهره آنها دچار تغییرات بیشتری شده است، حتی اگر از نظر فیزیکی تقارن وجود داشته باشد.
ج. انحرافات ناچیز باقی‌مانده
حتی با وجود دقت بالای جراحان، در برخی موارد ممکن است اندکی انحرافات در موقعیت فک‌ها یا دندان‌ها باقی بماند. این انحرافات معمولا جزئی هستند و بیشتر اوقات تنها برای بیمار قابل تشخیص‌اند، اما می‌توانند احساس ناقرینگی ایجاد کنند. هرچند که در اکثر موارد این انحرافات تأثیر چندانی بر ظاهر کلی فرد ندارند، برای برخی بیماران حساسیت بالایی ایجاد می‌کنند.
د. شکل استخوان‌ها و بافت نرم
تفاوت‌های طبیعی در ساختار استخوانی و بافت نرم صورت افراد ممکن است باعث شود که حتی پس از جراحی نیز تقارن کامل به دست نیاید. این ویژگی‌های طبیعی ممکن است قبل از عمل نادیده گرفته شده یا کمتر به چشم آمده باشد، اما پس از جراحی و با دقت بیشتری که بیمار به چهره خود می‌کند، این تفاوت‌ها مشهودتر می‌شود.
تاثیرات روان‌شناختی و روانی احساس ناقرینگی بعد از جراحی فک
جراحی فک، علاوه بر جنبه‌های جسمی، دارای ابعاد روان‌شناختی نیز هست و می‌تواند بر روی احساسات و ادراک بیمار نسبت به خود تاثیر بگذارد. برخی از این تاثیرات شامل موارد زیر است:
الف. توجه و تمرکز بیش از حد به جزئیات چهره
پس از جراحی فک، بیماران ممکن است زمان زیادی را صرف بررسی چهره خود در آینه کنند. این تمرکز زیاد می‌تواند منجر به توجه بیش از حد به تفاوت‌های کوچک و جزئیات شود و به مرور احساس ناقرینگی در آنها تقویت شود. در برخی موارد، این تمرکز باعث ایجاد یک تصور نادرست از چهره می‌شود که با واقعیت تطابق ندارد.
ب. اضطراب و استرس پس از جراحی
جراحی‌های بزرگ مانند جراحی فک می‌توانند سطح استرس و اضطراب فرد را افزایش دهند. این اضطراب ممکن است باعث شود که بیمار نسبت به تغییرات پس از جراحی حساس‌تر شود و نگرانی‌های زیادی درباره تقارن چهره‌اش داشته باشد. حتی در مواردی که نتیجه جراحی از نظر بالینی موفق بوده، استرس‌های پس از عمل می‌تواند به احساس ناقرینگی منجر شود.
ج. کاهش اعتماد به نفس
احساس ناقرینگی پس از جراحی فک می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس در برخی از بیماران شود. این کاهش اعتماد به نفس ممکن است به دلیل عدم تطابق نتیجه با انتظار اولیه بیمار باشد یا ناشی از نگرانی‌های مربوط به ظاهر و تصویر ذهنی خود. چنین احساسی می‌تواند کیفیت زندگی اجتماعی و شخصی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد و حتی به افسردگی منجر شود.
د. نارضایتی از نتیجه عمل
برخی بیماران ممکن است پس از جراحی احساس کنند که نتیجه عمل با آنچه انتظار داشته‌اند متفاوت است. این نارضایتی می‌تواند منجر به تفکر بیش از حد در مورد ناقرینگی‌ها شود و بیمار را دچار استرس کند. انتظارات غیر واقعی قبل از عمل و عدم مشاوره کافی با جراح در مورد نتایج احتمالی جراحی می‌تواند به این نارضایتی‌ها دامن بزند.
راهکارهای مقابله با احساس ناقرینگی پس از جراحی فک
برای کاهش احساس ناقرینگی و افزایش رضایت بیماران پس از جراحی فک، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد:
الف. مشاوره پیش از جراحی
یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای کاهش احساس ناقرینگی پس از جراحی فک، مشاوره دقیق و شفاف با جراح است.
جراح باید به بیمار توضیح دهد که روند بهبودی طولانی و همراه با تورم است و ممکن است چندین ماه طول بکشد تا نتیجه نهایی به دست آید. همچنین، باید بیمار را در مورد احتمال وجود تفاوت‌های جزئی آگاه کرد تا انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشد.
ب. پیگیری‌های منظم پس از جراحی
برگزاری جلسات پیگیری پس از جراحی با جراح می‌تواند به بیمار اطمینان خاطر بیشتری بدهد و از بروز نگرانی‌های غیرضروری جلوگیری کند. جراح می‌تواند در این جلسات روند بهبودی بیمار را ارزیابی کند و به او یادآوری کند که بسیاری از مشکلات ظاهری، مانند تورم و تغییرات حسی، موقتی هستند و با گذشت زمان بهبود می‌یابند.
ج. حمایت روانی و مشاوره روان‌شناختی
بسیاری از بیمارانی که پس از جراحی احساس ناقرینگی می‌کنند، از نظر روانی نیز به حمایت نیاز دارند. جلسات مشاوره روان‌شناختی می‌تواند به آنها کمک کند تا با استرس‌ها و اضطراب‌های پس از جراحی کنار بیایند و نگرانی‌های خود را مدیریت کنند. همچنین، مشاوره روان‌شناختی می‌تواند به بیماران کمک کند تا اعتماد به نفس خود را بازیابند و تمرکز خود را بر نتایج مثبت جراحی قرار دهند.
د. تمرینات آرامش‌بخش و تمرکز بر زیبایی کلی
برخی از تمرینات آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، تمرکز ذهن، و یوگا می‌توانند به کاهش استرس و افزایش پذیرش کمک کنند. این تمرینات به بیمار کمک می‌کنند تا به جای توجه بیش از حد به جزئیات، به زیبایی کلی و تغییرات مثبت چهره خود توجه کند و احساس رضایت بیشتری داشته باشد.
ه. استفاده از تکنیک‌های روان‌شناختی
تکنیک‌هایی مانند بازسازی شناختی و تمرینات تغییر نگرش می‌توانند به بیمار کمک کنند تا افکار منفی و حساسیت‌های مربوط به ناقرینگی را کاهش دهند. با این تکنیک‌ها، بیمار می‌تواند به جای تمرکز بر احساسات منفی، بر ویژگی‌های مثبت چهره و نتایج عملکردی جراحی تمرکز کند.
نتیجه‌گیری
احساس ناقرینگی پس از جراحی فک می‌تواند نتیجه‌ای از عوامل فیزیولوژیکی مانند تورم و تغییرات حسی و همچنین عوامل روان‌شناختی مانند اضطراب و کاهش اعتماد به نفس باشد. این احساس ناقرینگی اغلب موقتی است و با گذشت زمان و کاهش تورم، بیشتر بیماران به تدریج به نتیجه دلخواه خود نزدیک می‌شوند.
از سوی دیگر، مشاوره پیش از جراحی، پیگیری‌های منظم پس از جراحی و حمایت روانی می‌توانند در کاهش این احساس موثر باشند. با استفاده از راهکارهای روان‌شناختی و تغییر نگرش نسبت به نتایج جراحی، بیماران می‌توانند به آرامش بیشتری دست یافته و رضایت بالاتری از نتایج جراحی فک داشته باشند.
