شکستگی‌های صورت یکی از جدی‌ترین آسیب‌هایی هستند که ممکن است در تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا برخوردهای شدید رخ دهند. این نوع آسیب‌ها نه تنها ظاهر فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بلکه ممکن است به ساختارهای حیاتی مانند راه‌های هوایی، بینایی، حس بویایی و حتی توانایی جویدن و صحبت کردن آسیب برسانند.
درمان شکستگی‌های صورت یک فرآیند چندبعدی است که نیازمند ارزیابی دقیق، برنامه‌ریزی جامع و اقدامات تخصصی می‌باشد.
در این مطلب از سایت دکتر شهاب الدین عزیزی بهترین دکتر جراحی شکستگی صورت در تهران به بررسی جنبه‌های مختلف درمان شکستگی‌های صورت ناشی از تصادف می‌پردازیم.
آناتومی صورت و انواع شکستگی‌ها
صورت از ساختارهای پیچیده‌ای تشکیل شده است که شامل استخوان‌های فک بالا و پایین (ماگزیلا و مندیبل)، گونه (زیگوماتیک)، بینی، پیشانی، و کاسه چشم (اربیت) می‌شود. شکستگی‌ها می‌توانند به صورت زیر طبقه‌بندی شوند:
- شکستگی فک پایین (مندیبل): این شکستگی ممکن است توانایی جویدن و باز و بسته کردن دهان را مختل کند.
- شکستگی فک بالا (ماگزیلا): این نوع شکستگی می‌تواند باعث جابجایی دندان‌ها و اختلال در تنفس شود.
- شکستگی گونه (زیگوماتیک): اغلب با تغییر شکل صورت و محدودیت در حرکت فک همراه است.
- شکستگی کاسه چشم: می‌تواند به دوبینی، افتادگی پلک یا کاهش بینایی منجر شود.
- شکستگی بینی: این شکستگی شایع‌ترین نوع شکستگی در صورت است و می‌تواند باعث انسداد مجاری تنفسی شود.
- شکستگی‌های ترکیبی: شامل آسیب به چندین ساختار صورت به طور همزمان است.
ارزیابی اولیه بیمار
بررسی وضعیت عمومی بیمار
ارزیابی اولیه بیمار در موارد تصادف شامل بررسی وضعیت راه‌های هوایی (Airway)، تنفس (Breathing) و گردش خون (Circulation) است که به عنوان اصول ABC در فوریت‌های پزشکی شناخته می‌شود.
- راه‌های هوایی: در شکستگی‌های صورت، انسداد مجاری هوایی ممکن است به دلیل خونریزی، تورم یا جابجایی استخوان‌ها رخ دهد.
- تنفس: تورم بافت‌ها یا آسیب به قفسه سینه می‌تواند تنفس را مختل کند.
- گردش خون: خونریزی شدید از ناحیه صورت یا دهان باید به سرعت کنترل شود.
معاینه بالینی و تصویربرداری
پس از تثبیت وضعیت بیمار، معاینه بالینی برای تشخیص محل و شدت شکستگی انجام می‌شود. این معاینه شامل موارد زیر است:
- بررسی تقارن صورت
- لمس استخوان‌ها برای شناسایی نواحی حساس یا جابجاشده
- ارزیابی عملکرد عصب‌های صورت
برای تأیید تشخیص و برنامه‌ریزی درمان، از روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن و MRI استفاده می‌شود. سی‌تی‌اسکن به دلیل وضوح بالا و توانایی نشان دادن جزئیات ساختارهای استخوانی، استاندارد طلایی محسوب می‌شود.
فیلم جراحی شکستگی صورت در اثر تصادف
اصول درمان شکستگی‌های صورت
تثبیت وضعیت بیمار
اولین گام در درمان شکستگی‌های صورت، تثبیت وضعیت عمومی بیمار است. در صورت وجود خونریزی شدید، تورم یا انسداد راه هوایی، اقدامات فوری مانند تراکئوستومی یا لوله‌گذاری لازم است.
جراحی یا درمان غیرجراحی؟
تصمیم‌گیری برای درمان جراحی یا غیرجراحی به عواملی مانند نوع شکستگی، شدت آسیب و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد.
- درمان غیرجراحی: در مواردی که شکستگی ساده باشد و جابجایی استخوان‌ها حداقل باشد، از درمان‌های محافظه‌کارانه مانند آتل‌گیری، استفاده از باند یا محدودیت حرکت استفاده می‌شود.
- درمان جراحی: شکستگی‌های پیچیده، چندتکه یا جابجاشده نیاز به جراحی دارند. این جراحی‌ها معمولاً شامل بازسازی استخوان‌ها، تثبیت با صفحات و پیچ‌های فلزی، و در برخی موارد پیوند استخوان است.
روش‌های جراحی در شکستگی‌های صورت
تثبیت داخلی با صفحات و پیچ‌ها
این روش که به نام ORIF (Open Reduction and Internal Fixation) شناخته می‌شود، شامل جراحی برای بازگرداندن استخوان‌ها به موقعیت طبیعی و تثبیت آنها با استفاده از صفحات و پیچ‌های فلزی است.
بازسازی بافت نرم
در برخی موارد، آسیب به صورت شامل پارگی یا تخریب بافت نرم نیز می‌شود. جراحان پلاستیک و ترمیمی معمولاً در این موارد دخالت می‌کنند تا ظاهر و عملکرد صورت بازسازی شود.
پیوند استخوان
اگر بخش‌هایی از استخوان به شدت آسیب دیده باشند، ممکن است از پیوند استخوان برای بازسازی ساختار صورت استفاده شود. این استخوان‌ها معمولاً از نواحی دیگر بدن مانند لگن یا دنده‌ها برداشت می‌شوند.
استفاده از فناوری‌های پیشرفته
تکنولوژی‌های مدرن مانند پرینت سه‌بعدی و جراحی رباتیک در بازسازی صورت نقش مهمی دارند. این فناوری‌ها امکان طراحی دقیق صفحات و ابزارهای جراحی را فراهم می‌کنند.
چالش‌های درمان شکستگی‌های صورت
عوارض احتمالی
درمان شکستگی‌های صورت ممکن است با عوارضی مانند عفونت، عدم جوش‌خوردن استخوان‌ها (Nonunion)، تغییر شکل دائمی یا مشکلات عصبی همراه باشد.
مشکلات روانی و اجتماعی
شکستگی‌های صورت می‌توانند تأثیرات روانی و اجتماعی قابل توجهی داشته باشند. تغییر در ظاهر ممکن است باعث کاهش اعتماد به نفس و مشکلات روانی شود که نیاز به مشاوره تخصصی دارد.
توانبخشی پس از درمان
فیزیوتراپی و بازتوانی
توانبخشی شامل تمرین‌های فیزیوتراپی برای بازگرداندن حرکت فک، بهبود عملکرد عضلات و کاهش درد است.
مراقبت‌های دندانپزشکی
در صورت آسیب به دندان‌ها یا لثه‌ها، درمان‌های دندانپزشکی مانند ایمپلنت یا پروتز ضروری است.
حمایت روانی
مشاوره روان‌شناسی برای کمک به بیمار در مقابله با تأثیرات روانی و اجتماعی شکستگی‌های صورت بسیار مفید است.
پیشگیری از شکستگی‌های صورت
استفاده از تجهیزات ایمنی
استفاده از کمربند ایمنی، کلاه ایمنی در موتورسواری و رعایت اصول ایمنی در محیط کار می‌تواند خطر آسیب به صورت را کاهش دهد.
آموزش عمومی
آگاهی‌بخشی در مورد تصادفات و روش‌های پیشگیری از آنها نقش مهمی در کاهش میزان این نوع آسیب‌ها دارد.
نتیجه‌گیری
درمان شکستگی‌های صورت یک فرآیند پیچیده است که نیازمند همکاری تیمی از متخصصان مختلف از جمله جراحان فک و صورت، جراحان پلاستیک، دندانپزشکان و فیزیوتراپیست‌ها است. با پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های پزشکی و تکنیک‌های جراحی، امکان بازسازی موفقیت‌آمیز ساختار و عملکرد صورت به میزان زیادی افزایش یافته است. با این حال، توجه به پیشگیری و آموزش عمومی همچنان اهمیت ویژه‌ای دارد.
