تغییر وزن پس از جراحی فک یکی از موضوعات مهمی است که بیماران و پزشکان باید به آن توجه داشته باشند.
جراحی فک (ارتوگناتیک) که به منظور اصلاح ناهنجاری‌های فک بالا، فک پایین یا هر دو انجام می‌شود، می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر وزن بدن بیمار داشته باشد. این تغییرات در وزن عمدتاً ناشی از محدودیت‌های تغذیه‌ای پس از جراحی، تغییرات در سبک زندگی، و وضعیت جسمی و روانی بیمار هستند.
در این مطلب، به بررسی دقیق عوامل مؤثر بر تغییر وزن پس از جراحی فک و راه‌های کنترل و مدیریت آن خواهیم پرداخت.
محدودیت‌های تغذیه‌ای بعد از جراحی فک
یکی از اصلی‌ترین عواملی که به تغییر وزن پس از جراحی فک منجر می‌شود، محدودیت‌های تغذیه‌ای است. بعد از جراحی، بیمار ممکن است به دلیل درد، تورم، و نیاز به ترمیم بافت‌های فک، نتواند به راحتی غذا بخورد. پزشکان معمولاً به بیماران توصیه می‌کنند که در چند هفته اول پس از عمل از رژیم غذایی نرم یا مایعات استفاده کنند.
دکتر شهاب الدین عزیزی بهترین دکتر جراحی فک در تهران بعد از جراحی فک توصیه و مشاوره های لازم به بیماران جهت تغذیه مناسب ارائه میدهد.
- رژیم غذایی مایع: بسیاری از بیماران پس از جراحی فک ناچارند به مدت چند هفته از رژیم غذایی مایع استفاده کنند. این رژیم غذایی معمولاً شامل سوپ‌ها، شیک‌های پروتئینی و آب‌میوه‌هاست. از آنجایی که غذاهای مایع نسبت به غذاهای جامد کالری کمتری دارند، بسیاری از بیماران در این دوره کاهش وزن را تجربه می‌کنند.
- رژیم غذایی نرم: پس از مرحله مایعات، بیمار می‌تواند به تدریج غذاهای نرم مانند پوره سیب‌زمینی، ماست و تخم‌مرغ آب‌پز مصرف کند. اگرچه این رژیم نیز همچنان محدودیت‌هایی دارد و ممکن است کالری کافی برای حفظ وزن بدن تأمین نشود.
کاهش اشتها و تأثیرات روانی
عوامل روانی نیز می‌توانند در تغییر وزن پس از جراحی فک نقش داشته باشند. جراحی فک معمولاً با درد و تورم همراه است و این عوامل ممکن است اشتهای بیمار را کاهش دهند. علاوه بر این، تغییرات ظاهری در چهره و فک بیمار می‌تواند تأثیرات روانی خاصی به همراه داشته باشد، از جمله استرس یا افسردگی که می‌تواند به کاهش میل به غذا خوردن منجر شود.
بیمارانی که تحت جراحی فک قرار می‌گیرند، ممکن است از ظاهر جدید خود نگران باشند یا به دلیل تغییرات در گفتار و جویدن، دچار احساس عدم راحتی شوند. این شرایط روانی ممکن است باعث کاهش مصرف غذا و در نتیجه کاهش وزن شود.
تغییر در متابولیسم بدن
بعد از جراحی، بدن به دلیل فرآیند ترمیم و بازسازی نیاز به انرژی بیشتری دارد. این امر می‌تواند متابولیسم بدن را افزایش دهد. از سوی دیگر، به دلیل محدودیت‌های تغذیه‌ای و کاهش دریافت کالری، بدن ممکن است وارد وضعیت کاتابولیسم (تجزیه بافت‌ها برای تولید انرژی) شود. این وضعیت می‌تواند به کاهش وزن بیشتری منجر شود، زیرا بدن برای تأمین انرژی مورد نیاز خود از ذخایر چربی و عضله استفاده می‌کند.
تأثیر محدودیت‌های حرکتی بر وزن
یکی دیگر از عواملی که ممکن است به تغییر وزن پس از جراحی فک کمک کند، محدودیت‌های حرکتی است. پس از جراحی، بیماران ممکن است به دلیل درد و تورم کمتر تحرک داشته باشند و فعالیت‌های روزمره خود را کاهش دهند. کاهش فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش مصرف انرژی منجر شود. اما در عین حال، کاهش کالری مصرفی از طریق رژیم غذایی مایع و نرم باعث کاهش وزن می‌شود.
تغییرات طولانی‌مدت وزن
اگرچه بیشتر بیماران پس از جراحی فک در کوتاه‌مدت کاهش وزن را تجربه می‌کنند، اما این تغییرات در طولانی‌مدت ممکن است متفاوت باشد. پس از بهبود کامل و بازگشت بیمار به رژیم غذایی عادی، برخی بیماران ممکن است وزنی که از دست داده‌اند را دوباره به دست آورند. این امر به دلیل افزایش دوباره اشتها، بازگشت به عادات غذایی پیشین، و کاهش استرس‌های جراحی اتفاق می‌افتد.
در مواردی نیز بیماران به دلیل تغییر در الگوی غذایی و آگاهی بیشتر از نیازهای تغذیه‌ای خود، وزن متعادلی را حفظ می‌کنند و از افزایش وزن جلوگیری می‌کنند.
نقش تغذیه‌درمانی در مدیریت وزن پس از جراحی فک
یکی از راه‌های مؤثر برای کنترل و مدیریت تغییرات وزن پس از جراحی فک، بهره‌گیری از تغذیه‌درمانی است. تغذیه‌درمانی به بیمار کمک می‌کند تا در دوران نقاهت و بهبود، رژیم غذایی مناسبی را برای تأمین نیازهای بدن خود انتخاب کند و از کاهش یا افزایش شدید وزن جلوگیری کند.
- مشاوره با متخصص تغذیه: پس از جراحی فک، مراجعه به یک متخصص تغذیه می‌تواند بسیار مفید باشد. متخصص تغذیه می‌تواند بر اساس نیازهای خاص هر بیمار، یک برنامه غذایی مناسب تنظیم کند تا انرژی مورد نیاز برای ترمیم بدن فراهم شود و از کاهش یا افزایش ناخواسته وزن جلوگیری شود.
- مکمل‌های غذایی: در مواردی که بیمار نمی‌تواند به اندازه کافی غذا مصرف کند، مکمل‌های غذایی مانند شیک‌های پروتئینی، ویتامین‌ها و مواد معدنی ممکن است توسط پزشک تجویز شود تا نیازهای تغذیه‌ای بدن برآورده شود.
تأثیر ورزش و فعالیت‌های بدنی
پس از جراحی فک و طی دوران نقاهت، بیماران ممکن است به دلیل درد و تورم نتوانند به طور کامل به فعالیت‌های بدنی خود بازگردند. اما پس از بهبود، بازگشت تدریجی به فعالیت‌های ورزشی و بدنی می‌تواند به مدیریت وزن و حفظ سلامتی کمک کند.
ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی و حرکات کششی می‌تواند به حفظ تناسب اندام و جلوگیری از کاهش توده عضلانی کمک کند. این فعالیت‌ها همچنین باعث بهبود جریان خون و تسریع روند ترمیم بافت‌ها می‌شود.
راهکارهای جلوگیری از کاهش وزن شدید
برای جلوگیری از کاهش وزن شدید و غیرمنتظره پس از جراحی فک، بیمار می‌تواند از راهکارهای زیر استفاده کند:
- مصرف مایعات پرکالری: بیمار می‌تواند از نوشیدنی‌های پرکالری مانند شیر کامل، آب‌میوه‌های غنی شده با پروتئین، و شیک‌های پروتئینی استفاده کند تا کالری بیشتری دریافت کند.
- وعده‌های غذایی کوچک و مکرر: به جای مصرف سه وعده غذایی بزرگ، بهتر است بیمار وعده‌های غذایی کوچک و مکرر مصرف کند تا راحت‌تر بتواند نیازهای تغذیه‌ای خود را برآورده کند.
- استفاده از غذاهای نرم و غنی از مواد مغذی: مواد غذایی نرم مانند سوپ‌ها، پوره‌ها و تخم‌مرغ آب‌پز که حاوی پروتئین و چربی‌های سالم هستند، می‌توانند به حفظ انرژی و جلوگیری از کاهش وزن کمک کنند.
اهمیت پیگیری پزشکی و ارزیابی مداوم
پیگیری منظم با پزشک پس از جراحی فک می‌تواند به شناسایی و پیشگیری از مشکلات مربوط به وزن کمک کند. پزشک می‌تواند تغییرات وزن بیمار را تحت نظر داشته باشد و در صورت نیاز، توصیه‌های لازم را ارائه دهد. همچنین در صورت بروز عوارض جانبی ناشی از کاهش یا افزایش وزن، پزشک می‌تواند اقدامات لازم را انجام دهد.
نتیجه‌گیری
تغییر وزن پس از جراحی فک یک پدیده شایع است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله محدودیت‌های تغذیه‌ای، تغییرات متابولیکی و عوامل روانی باشد. اگرچه بیشتر بیماران در کوتاه‌مدت کاهش وزن را تجربه می‌کنند، اما با پیگیری مناسب، تغذیه‌درمانی و بازگشت به فعالیت‌های بدنی، می‌توان از عوارض ناشی از تغییر وزن جلوگیری کرد و وزن متعادل را حفظ کرد.
