جراحی فک (Orthognathic Surgery) یکی از شاخه‌های پیشرفته جراحی در دندانپزشکی و جراحی پلاستیک است که به منظور اصلاح ناهنجاری‌های فکی، مشکلات بایت (گاز زدن)، و بهبود عملکرد و ظاهر فک انجام می‌شود. این جراحی می‌تواند زندگی بیمار را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشد، اما نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و دانش کافی درباره فرآیندها و مراقبت‌های مرتبط با آن است.
در این مطلب از سایت دکتر شهاب الدین عزیزی بهترین دکتر جراحی فک در تهران به بررسی جامع دانستنی‌های ضروری درباره جراحی فک می‌پردازیم.
۱. انواع جراحی فک
جراحی فک به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
- جراحی فک بالا (Maxillary Surgery): برای اصلاح مشکلات فک بالا مانند ناهنجاری‌های مربوط به ارتفاع یا جلو بودن فک.
- جراحی فک پایین (Mandibular Surgery): برای اصلاح ناهنجاری‌های فک پایین مانند عقب بودن یا جلو بودن فک.
- جراحی دو فک (Bimaxillary Surgery): زمانی که هر دو فک نیاز به اصلاح داشته باشند.
- جراحی چانه (Genioplasty): برای تغییر اندازه یا موقعیت چانه.
۲. کاربردهای جراحی فک
جراحی فک می‌تواند به دلایل مختلفی انجام شود، از جمله:
- اصلاح مشکلات بایت: ناهنجاری‌های بایت مانند اوربایت، آندربایت، کراس بایت و اپن بایت.
- درمان مشکلات تنفسی: مانند آپنه خواب که به دلیل تنگی مجرای تنفسی ایجاد می‌شود.
- بهبود ظاهر صورت: جراحی فک می‌تواند عدم تقارن‌های فکی یا صورتی را اصلاح کند.
- درمان درد و ناراحتی مفصل فک (TMJ): جراحی گاهی برای درمان دردهای مزمن ناشی از اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی انجام می‌شود.
- ترمیم فک پس از آسیب یا تروما: مانند شکستگی یا تغییر شکل ناشی از تصادفات.
- کمک به تکلم و بلع بهتر: برخی مشکلات فکی می‌توانند بر تکلم یا بلع اثر بگذارند که با جراحی قابل درمان هستند.
۳. چه کسانی کاندید جراحی فک هستند؟
افرادی که دارای شرایط زیر باشند، معمولاً برای جراحی فک مناسب هستند:
- ناهنجاری‌های شدید فکی که با ارتودنسی به تنهایی قابل درمان نیست.
- مشکلات ظاهری و عدم تقارن فک که باعث کاهش اعتماد به نفس می‌شود.
- درد مزمن در فک یا مفصل TMJ.
- مشکلات تنفسی یا اختلالات خواب مانند خروپف و آپنه.
- افرادی که فک آن‌ها به دلیل آسیب یا نقص مادرزادی نیاز به ترمیم دارد.
۴. فرآیند آماده‌سازی برای جراحی فک
قبل از جراحی، مراحل زیر طی می‌شود:
- مشاوره اولیه: جراح فک و صورت با بررسی سابقه پزشکی، عکس‌برداری و ارزیابی وضعیت بیمار، برنامه درمانی را تعیین می‌کند.
- ارتودنسی قبل از جراحی: در بیشتر موارد، بیمار نیاز به ارتودنسی دارد تا دندان‌ها در موقعیت مناسب قرار گیرند.
- عکس‌برداری و مدل‌سازی سه‌بعدی: از تکنولوژی‌هایی مانند سی‌تی اسکن و مدل‌سازی سه‌بعدی برای طراحی دقیق جراحی استفاده می‌شود.
- برنامه‌ریزی جراحی: تیم جراحی تمام مراحل جراحی را برنامه‌ریزی می‌کند تا بهترین نتیجه حاصل شود.
۵. مراحل انجام جراحی فک
جراحی فک معمولاً به صورت زیر انجام می‌شود:
- بیهوشی عمومی: جراحی فک تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
- برش داخلی دهان: جراح معمولاً برش‌ها را داخل دهان ایجاد می‌کند تا از باقی ماندن جای زخم خارجی جلوگیری شود.
- 3. تغییر موقعیت فک: فک بالا، پایین یا هر دو بر اساس برنامه از پیش تعیین‌شده حرکت داده می‌شوند.
- فیکس کردن فک: از صفحات و پیچ‌های فلزی برای تثبیت فک در موقعیت جدید استفاده می‌شود.
- بستن زخم: برش‌ها بخیه زده می‌شوند و بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود.
۶. مراقبت‌های بعد از جراحی
دوره نقاهت پس از جراحی فک بسیار مهم است و می‌تواند بر نتایج نهایی تأثیر بگذارد. نکات زیر باید رعایت شود:
- کنترل درد و تورم: پزشک مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب تجویز می‌کند. تورم معمولاً در هفته اول به اوج می‌رسد و سپس کاهش می‌یابد.
- رژیم غذایی مناسب: بیمار باید از رژیم غذایی مایع و نرم استفاده کند تا فشار کمتری به فک وارد شود.
- حفظ بهداشت دهان: دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده و مسواک‌های نرم برای جلوگیری از عفونت استفاده می‌شوند.
- فیزیوتراپی و تمرینات فک: برای بازگرداندن عملکرد طبیعی فک، تمرینات خاصی انجام می‌شود.
- مراجعات منظم به پزشک: پیگیری‌های منظم با جراح برای اطمینان از بهبود کامل ضروری است.
۷. مزایا و معایب جراحی فک
مزایا:
- بهبود عملکرد فک و بایت.
- اصلاح ظاهر صورت و افزایش اعتماد به نفس.
- کاهش یا از بین بردن درد مفصل فک.
- بهبود کیفیت خواب و رفع آپنه.
- بهبود توانایی تکلم و بلع.
معایب:
- نیاز به زمان طولانی برای بهبودی (چند هفته تا چند ماه).
- احتمال بروز عوارضی مانند عفونت، بی‌حسی موقت یا دائمی.
- هزینه‌های بالا (بسته به نوع جراحی و محل انجام).
- نیاز به ارتودنسی قبل و بعد از جراحی.
۸. عوارض احتمالی جراحی فک
مانند هر جراحی دیگری، جراحی فک نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد:
- تورم و کبودی: این عارضه طبیعی است و با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
- بی‌حسی: بی‌حسی در لب‌ها، چانه یا زبان ممکن است رخ دهد که معمولاً موقتی است.
- عفونت: احتمال عفونت در محل جراحی وجود دارد که با آنتی‌بیوتیک کنترل می‌شود.
- مشکلات جویدن: ممکن است بیمار در هفته‌های اول پس از جراحی دچار مشکلاتی در جویدن شود.
- عوارض بیهوشی: مانند هر جراحی دیگری، بیهوشی ممکن است خطراتی داشته باشد.
۹. نکات مهم قبل از تصمیم‌گیری برای جراحی فک
قبل از تصمیم‌گیری برای جراحی فک، نکات زیر را در نظر بگیرید:
- مشورت با چند متخصص برای اطمینان از ضرورت جراحی.
- آگاهی کامل از مراحل جراحی، هزینه‌ها و مدت زمان بهبودی.
- در نظر گرفتن تأثیرات روانی و فیزیکی جراحی.
- بررسی بیمه درمانی برای پوشش هزینه‌ها.
۱۰. تکنولوژی‌های نوین در جراحی فک
با پیشرفت تکنولوژی، جراحی فک دقیق‌تر و ایمن‌تر شده است:
- مدل‌سازی سه‌بعدی: برای برنامه‌ریزی دقیق جراحی و پیش‌بینی نتایج.
- چاپ سه‌بعدی: برای ساخت ابزارهای سفارشی و شبیه‌سازی دقیق‌تر جراحی.
- رباتیک: در برخی مراکز پیشرفته از فناوری‌های رباتیک برای انجام جراحی‌های پیچیده استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
جراحی فک یکی از روش‌های پیشرفته و مؤثر برای بهبود مشکلات فکی و ظاهری است که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. با این حال، این جراحی نیازمند آمادگی کامل، انتخاب یک تیم حرفه‌ای، و رعایت مراقبت‌های دقیق پس از عمل است. در نهایت، آگاهی از تمامی مراحل، مزایا، معایب و عوارض احتمالی می‌تواند به بیمار کمک کند تا با اطمینان بیشتری این مسیر را طی کند.
