سرطان فک

سرطان فک به رشد غیر طبیعی سلول‌های سرطانی در استخوان فک یا بافت‌های اطراف آن اشاره دارد.

می تواند در قسمت‌های مختلف فک از جمله فک بالا و پایین رخ دهد.

به طور کلی سرطان استخوان فک که از ابتدا در استخوان فک شروع شود، بسیار نادر است. با این حال سرطان هایی که از کف دهان، غدد بزاقی، قاعده زبان، لوزه ها و سقف دهان نشات میگیرند ممکن است به سرعت پیشرفت کرده و به فک پایین یا فک بالا برسند.

انواع سرطان فک

تومورهایی که در فک ایجاد می شوند می توانند بدخیم یا خوش خیم باشند و تومورهای ادنتوژنیک نامیده می شوند. انواع تومورهای ادنتوژنیک سرطانی عبارتند از:

• سرطان سلول سنگ‌فرشی (Squamous cell carcinoma): در پوشش حفره دهان تشکیل می شود و شایع ترین نوع سرطان در فک است.
• کارسینوم داخل استخوانی اولیه ((Primary intraosseous carcinoma): کارسینوم سلول سنگفرشی که در استخوان به جای بافت های دهان ایجاد می شود
• استئوسارکوم (Osteosarcoma): در استخوان فک ایجاد می شود، اما تنها 1 درصد از سرطان های سر و گردن را تشکیل می دهد .
• مولتیپل میلوما (Multiple myeloma): این نوع سرطان منشا خونی دارد که ممکن است در در استخوان فک نیز گسترش یابد.
• کارسینوم ادنتوژنیک سلول شفاف (Clear cell odontogenic carcinoma): یک تومور ادنتوژنیک نادر (برخاسته از بافت های دندان ساز)
• کارسینوم ادنتوژنیک سلول شبح (Ghost cell odontogenic carcinoma): یک تومور اپیتلیال ادنتوژنیک بسیار نادر است.
• کارسینوسارکوم ادنتوژنیک (Odontogenic carcinosarcoma): یک تومور ادنتوژنیک بسیار نادر است.
• سارکوم های ادنتوژنیک (Odontogenic sarcomas): تومورهای بافت همبند حاوی اپیتلیوم هستند.

5 علامت سرطان دهان و فک

سرطان های دهان و فک از جمله بیماری های جدی هستند که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می توانند عواقب شدیدی داشته باشند. مهم است به یاد داشته باشید که اگر متوجه هر یک از این علائم شدید، بسیار مهم است که به سرعت به دنبال مراقبت های پزشکی برای تشخیص و برنامه درمانی مناسب باشید. 5 علامت شایع سرطان فک و دهان را می‌توان به موارد ذیل دسته بندی کرد:

1. زخم های دائمی دهان

یکی از نشانه های شایع سرطان دهان یا فک وجود زخم های دائمی دهان است که در عرض دو هفته بهبود نمی یابند. این زخم ها ممکن است با درد یا حساسیت همراه باشند. اگر متوجه زخمی شدید که همچنان ادامه دارد، حتماً با یک متخصص در این زمینه مشورت کنید.

2. مشکل در بلع یا جویدن

اگر در بلع یا جویدن مشکل دارید، می تواند نشانه سرطان دهان یا فک باشد. در واقع می تواند ناشی از تومور باشد که گلو را مسدود کرده یا در عملکرد طبیعی فک اختلال ایجاد کرده است. به هرگونه تغییر در توانایی خوردن یا نوشیدن توجه کنید و در صورت مشاهده هر گونه مشکل با پزشک خود مشورت کنید.

3. تورم یا توده های غیر طبیعی

تورم یا توده های بی دلیل در دهان، گردن یا ناحیه فک نیز می تواند نشانه سرطان دهان یا فک باشد. این توده ها ممکن است بدون درد باشند اما نباید آنها را نادیده گرفت، به خصوص اگر بیش از دو هفته باقی بمانند. ارزیابی مناسب توسط یک متخصص پزشکی برای تعیین علت این توده ها ضروری است.

4. گلودرد مزمن یا گرفتگی صدا

در حالی که گلودرد یکی از علائم رایج بیماری های مختلف است، گلودرد مداومی که حتی پس از درمان مناسب از بین نمی رود را نباید نادیده گرفت. به طور مشابه، گرفتگی صدا یا تغییرات در کیفیت صدا که همچنان ادامه دارد، ممکن است نشانه اولیه سرطان دهان یا فک باشد.

5. بی حسی یا درد

بی حسی یا درد در دهان، لب ها یا صورت نیز می تواند نشان دهنده سرطان دهان یا فک باشد. این حس ممکن است برای درگیری عصب به دلیل رشد تومور ایجاد شود.

تشخیص سرطان فک چگونه است؟

اگر علائم سرطان فک را دارید، باید به متخصص فک و صورت مراجعه کنید تا بررسی های بیشتری انجام بدهد.

دکتر معاینه کامل انجام میدهد و به دنبال هر گونه ناهنجاری احتمالی یا بزرگ شدن غدد لنفاوی میگردد. اگر ناحیه مشکوکی دیده شود، نمونه برداری صورت میگیرد تا در زیر میکروسکوپ بیشتر بررسی شود.

اگر سلولهای سرطانی دیده شوند ، مرحله بیماری (اندازه و محل سرطان و میزان گسترش آن) تعیین میشود تا متناسب با آن، درمان صورت بگیرد.

روش های درمان تومور فک

روش های درمان تومور فک بستگی به نوع تومور دارد. متخصص فک و صورت با استفاده از عکس تومور فک متوجه این نوع بیماری می شوند. وجود تومور در منطقه فک میتواند نشانه ای از وجود درمان های متفاوتی باشد از جمله جراحی، شیمی درمانی رادیوتراپی است.

در درمان های جراحی معمولا از روش های جراحی به طورکلی مانند استئوتومی، استئوپلاستی یا جراحی با روش ترکیبی استفاده میشود. همچنین از ترمیم آپارهایس فکی برای ترمیم حجم باقیمانده استفاده میشود.

در برخی موارد، شعاعی درمانی برای کاهش حجم تومور نیز ممکن است صورت بگیرد. در شیمی درمانی، تمامی بیماران دارای تومور فک معمولا بعد از جراحی شیمی درمانی را نیز تجربه میکنند.

این نوع درمان به کاهش سلول سرطانی و افزایش مکانیزم های زیستی کمک میکند. در کل، درمان تومور فک همواره به صورت ترکیبی انجام می شود که شامل درمان جراحی، شیمی درمانی و شعاعی است.

البته، هر بیمار نیاز به یک برنامه درمانی منحصر به فرد بر اساس وضعیت و شرایط خاص خود دارد. این درمان ها بسته به نوع و مرحله تومور، هدف از درمان و دسترسی به تجهیزات پزشکی مناسب تعیین میشود.

با بهترین متخصص جراحی فک و صورت اینجا آشنا شوید.

چه عواملی باعث سرطان فک می‌شوند؟

سرطان دهان یک بیماری جدی در سراسر جهان است و هر ساله میلیون ها انسان را درگیر می‌کند. در حالی که تعیین دقیق علل سرطان دهان و فک دشوار است، اما می‌توان عواملی را که سبب به وجود آمدن این بیماری می‌شود، شناسایی کرد.

• مصرف تنباکو

استفاده از تنباکو، از جمله کشیدن سیگار، سیگار برگ یا پیپ و استفاده از محصولات تنباکوی بدون دود، خطر ابتلا به سرطان دهان، فک و صورت را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. مواد مضر موجود در تنباکو نه تنها به طور مستقیم به سلول های دهان آسیب می زند، بلکه سیستم ایمنی بدن را نیز ضعیف می کند و رشد و گسترش سلول های سرطانی را آسان تر می کند. ترک مصرف دخانیات یکی از موثرترین راه ها برای کاهش این خطر است.

• مصرف الکل

مصرف زیاد الکل یکی دیگر از عوامل خطر مهم سرطان دهان و فک است. الکل، به ویژه هنگامی که با مصرف تنباکو ترکیب می شود، می تواند باعث آسیب DNA به سلول های پوشاننده دهان و گلو شود. این خطر با دفعات و میزان مصرف الکل افزایش می یابد. کاهش مصرف الکل یا پرهیز کامل از آن می تواند به کاهش خطر ابتلا به این سرطان ها کمک کند.

• عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)

گونه های خاصی از HPV، یک عفونت مقاربتی، با ایجاد سرطان دهان و صورت مرتبط است. برقراری رابطه جنسی دهانی محافظت نشده با افراد آلوده خطر ابتلا به HPV را افزایش می دهد که به نوبه خود شانس ابتلا به سرطان در دهان و گلو را افزایش می دهد. واکسیناسیون علیه HPV می تواند احتمال عفونت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

• عدم رعایت بهداشت دندان

بی توجهی به بهداشت دهان و دندان مانند مسواک زدن منظم، نخ دندان کشیدن و معاینات دندانپزشکی می تواند منجر به تجمع باکتری های مضر و پلاک در دهان شود. با گذشت زمان، این پلاک ها می توانند باعث التهاب و تحریک مزمن شوند و خطر ابتلا به سرطان دهان، فک و صورت را افزایش دهند. حفظ بهداشت دهان و دندان نه تنها به سلامت کلی دندان کمک می کند، بلکه به کاهش خطر ابتلا به این سرطان ها نیز کمک می کند.

• قرار گرفتن در معرض نور خورشید

قرار گرفتن طولانی مدت و محافظت نشده در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) مانند نور خورشید، می تواند خطر ابتلا به سرطان لب را افزایش دهد. لب ها به ویژه در برابر اشعه ماوراء بنفش آسیب پذیر هستند و آفتاب سوختگی مکرر می تواند منجر به رشد سلول های سرطانی شود. استفاده از بالم لب با SPF، پوشیدن کلاه و پرهیز از قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید اقدامات پیشگیرانه ای هستند که می توانند خطر را کاهش دهند.

در حالی که ایجاد سرطان دهان و فک می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی باشد، شناخت و تشخیص زودهنگام هنگام به این عوامل خطر می تواند احتمال بروز آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. علاوه بر این، معاینات منظم دندانپزشکی و انجام غربالگری می تواند به تشخیص به موقع و نتایج بهتر درمان کمک کند. با انجام اقدامات پیشگیرانه، می توانیم از خود در برابر این بیماری بالقوه جدی و خطرناک محافظت کنیم.

عمل جراحی درمان سرطان فک

برای سرطان فک، ابتدا عمل جراحی صورت میگیرد تا تومور برداشته شود. این کار تقریبا همیشه بخشی از برنامه درمانی است مگر این که دکتر به دلیلی تصمیم بگیرد جراحی امکان پذیر نیست یا بیمار بیش از حد ضعیف است و نمیتواند جراحی را پشت سر بگذارد.

در بیشتر جراحی ها، علاوه بر استخوان فک، ناحیه بافت نرم (زبان، کف دهان، لوزه ها، بخشی از حلق) برداشته میشود. معمولا غده لنفاوی موجود در همان طرف گردن نیز برداشته میشود.

در موارد نادر (اغلب در کسانی که سرطان پیشرفته دارند)، جراحی های گسترده تری صورت میگیرد که از جمله آنها عبارتند از:

ماگزیلکتومی کامل یا جزئی: در آن استخوانی که سقف دهان را تشکیل میدهد برداشته میشود

ماندیبولکتومی کامل یا جزئی: بخشی از استخوان فک یا همه آن برداشته میشود

بیشتر بیمارانی که در مرحله سه یا چهار سرطان قرار دارند، تراکئوتومی موقتی نیز انجام میدهند. در تراکئوتومی، با ایجاد برش کوچکی در گردن، لوله ای در داخل نای قرار داده میشود تا به تنفس در دوران نقاهت، کمک کند.

همچنین بسته به شرایط ممکن است جراحی های بازسازی از جمله بازسازی استخوان، عضله، پیوند پوست و غیره نیز صورت بگیرد.

چگونه می‌توان از سرطان فک پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری از سرطان فک می‌توان اقداماتی ساده انجام داد. یکی از مهمترین روش‌ها، حفظ بهداشت دهان و دندان است. رعایت بهداشت دهان و دندان از دست و پا گذاشتن عفونت‌ها و التهابات در دهان جلوگیری می‌کند که می‌تواند به سرطان فک منجر شود.

برای داشتن بهداشت دهان و دندان، هر روز باید دندان‌ها را بشویید، نخ دندان استفاده کنید و مرتباً به دندان‌پزشک مراجعه کنید. همچنین، می‌توان فاکتورهای خطری که با سرطان فک مرتبط هستند را مدیریت کرد.

این فاکتورها شامل مصرف مکرر تنباکو، مصرف مستمر الکل، و عدم تنظیم دندان‌های نامنظم است. اگر می‌توانید از این فاکتورها پرهیز کنید، می‌توانید خطر ابتلا به سرطان فک را کاهش دهید.

در نهایت، برای پیشگیری از سرطان فک می‌توانید بهبود سبک زندگی خود را ادامه دهید. اغذیه‌های سالم و متنوع، فعالیت بدنی منظم، مدیریت استرس و دوری از آلودگی محیطی از جمله اقداماتی هستند که می‌توانید به آنها عمل کنید.

احتمال زنده ماندن از سرطان فک چقدر است؟

انستیتوی ملی سرطان امریکا داده های آماری اختصاصی برای سرطان فک در اختیار ندارد چون این بیماری نادر است اما برای سرطانهای لثه و بخشهای دیگر دهان، احتمال بقای نسبی، ۶۰ درصد است. هر چه سرطان زودتر تشخیص داده شود، احتمال بقای بیمار در پنج سال اول پس از تشخیص بسیار بیشتر میشود و احتمال برگشت آن کمتر.

---

سخن پایانی

در کل سرطان فک یک بیماری خطرناک است که در بافت‌های فک و ساختارهای مجاور آن شکل می‌گیرد. این نوع سرطان می‌تواند در همهٔ گروه‌های سنی اتفاق بیفتد، اما بیشتر در بیماران بالای ۴۰ سال شیوع دارد.

علل اصلی سرطان فک هنوز مشخص نیست، اما مصرف تنباکو و الکل، عدم بهداشت دهان و وجود عفونت‌های ویروسی می‌توانند عوامل خطرزا در بروز این نوع سرطان باشند.

علائم سرطان فک ممکن است شامل تورم و درد در ناحیهٔ فک، ناراحتی در گاهی اوقات خونریزی مزمن لثه یا دندان، تغییر در فک و صورت، تغییرات در رنگ یا بافت ناحیهٔ دهان و فک باشند.

برای تشخیص سرطان فک، پزشکان معمولاً از ام آر آی، عکس تومور فک استفاده می‌کنند. درمان سرطان فک شامل جراحی برداشتن تومور، پرتو درمانی و شیمی درمانی است.

هنگام تشخیص زودرس سرطان فک، درصد بهبودی و بقای بیماران به شدت افزایش می‌یابد. علاوه بر آن، پیشگیری، تشخیص زودهنگام و داشتن فرهنگ بهداشت دهان قوی می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به این بیماری مؤثر باشند.