عمل جراحی فک ترمیمی که با نام “جراحی ارتوگناتیک” نیز شناخته می‌شود، یکی از پیچیده‌ترین روش‌های جراحی در حوزه‌ی جراحی دهان، فک و صورت است.
این جراحی برای اصلاح ناهنجاری‌های فک بالا (ماگزیلا) و فک پایین (مندیبول) انجام می‌گیرد که ممکن است به دلایل مادرزادی، تروما، یا ناهنجاری‌های رشدی ایجاد شده باشند. هدف از این جراحی، بهبود عملکرد جویدن، گفتار، تنفس و همچنین بهبود زیبایی ظاهری صورت است.
در این مقاله از سایت دکتر شهاب الدین عزیزی متخصص جراحی فک و صورت در تهران به بررسی جنبه‌های مختلف این نوع جراحی، مراحل، مزایا، معایب، عوارض احتمالی و نکات پس از جراحی می‌پردازیم.
دلایل نیاز به عمل جراحی فک ترمیمی
جراحی فک ترمیمی اغلب به دلایل زیر انجام می‌شود:
- ناهماهنگی فک‌ها: در برخی افراد، فک بالا و پایین به درستی روی هم قرار نمی‌گیرند که این موضوع می‌تواند مشکلات زیادی در جویدن، گفتار، و حتی تنفس ایجاد کند. این ناهماهنگی می‌تواند به شکل مادرزادی باشد یا بر اثر رشد ناهنجار فک‌ها ایجاد شود.
- ناراحتی‌های جویدن و گفتار: یکی از مهم‌ترین دلایل جراحی فک، مشکلات عملکردی است. افرادی که فک‌هایشان به درستی روی هم قرار نمی‌گیرند، ممکن است در جویدن غذا یا تلفظ صحیح برخی کلمات دچار مشکل شوند.
- مشکلات تنفسی: برخی ناهنجاری‌های فک می‌توانند باعث ایجاد مشکلات تنفسی شوند، به‌ویژه هنگام خواب. به‌عنوان مثال، وضعیت نامناسب فک پایین می‌تواند سبب انسداد راه‌های هوایی و آپنه‌ی خواب شود.
- زیبایی ظاهری: برخی افراد به دلیل ناهماهنگی فک‌ها از ظاهر خود ناراضی هستند و ممکن است به دلیل این ناهنجاری از اعتماد به نفس پایینی برخوردار باشند. جراحی فک می‌تواند با اصلاح این ناهماهنگی، به بهبود چهره و افزایش اعتماد به نفس فرد کمک کند.
انواع جراحی‌های فک
به‌طور کلی، دو نوع اصلی از جراحی‌های فک وجود دارد:
- جراحی فک بالا (ماگزیلا): در این نوع جراحی، پزشک فک بالا را به گونه‌ای تنظیم می‌کند که با فک پایین هم‌ترازی بهتری داشته باشد. در برخی موارد، نیاز به جابجایی کل فک بالا یا بخشی از آن وجود دارد. این جراحی می‌تواند مشکلاتی مانند آندربایت یا اوربایت را اصلاح کند.
- جراحی فک پایین (مندیبول): این نوع جراحی برای اصلاح فک پایین انجام می‌شود. برخی افراد ممکن است فک پایینی داشته باشند که بیش از حد به جلو یا عقب باشد. این جراحی به تنظیم فک پایین کمک می‌کند تا به درستی با فک بالا هم‌تراز شود.
مراحل عمل جراحی فک ترمیمی
عمل جراحی فک ترمیمی به چند مرحله تقسیم می‌شود:
- مرحله‌ی آماده‌سازی و برنامه‌ریزی: این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است. جراح و متخصص ارتودنسی با همکاری یکدیگر برنامه جراحی را طراحی می‌کنند. اغلب اوقات، قبل از جراحی لازم است بیمار به مدت چند ماه یا حتی سال‌ها از ارتودنسی استفاده کند تا دندان‌ها برای جراحی آماده شوند.
- جراحی: این مرحله شامل انجام جراحی بر روی فک‌هاست. جراحی می‌تواند به صورت داخل دهانی انجام شود که در این صورت، برش‌ها داخل دهان قرار می‌گیرند و اسکارهای خارجی بر روی پوست باقی نمی‌ماند. در این مرحله، فک بالا و پایین به موقعیت مناسب خود جابجا می‌شوند و با استفاده از پیچ و پلاک‌های فلزی در جای خود ثابت می‌شوند.
- دوره‌ی بهبودی: پس از جراحی، بیمار وارد دوره بهبودی می‌شود که معمولاً بین ۶ هفته تا چند ماه طول می‌کشد. در این دوره، بیمار نیاز به مراقبت‌های خاصی دارد و باید از فعالیت‌های شدید خودداری کند.
مزایای جراحی فک ترمیمی
جراحی فک ترمیمی مزایای متعددی دارد که برخی از آنها به شرح زیر است:
- بهبود عملکرد جویدن و گفتار: با اصلاح ناهماهنگی فک‌ها، فرد می‌تواند به راحتی غذا بخورد و گفتار بهتری داشته باشد. بسیاری از بیماران پس از جراحی گزارش داده‌اند که کیفیت زندگی آنها بهبود یافته است.
- بهبود تنفس: افرادی که مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب دارند، پس از جراحی ممکن است بهبود قابل توجهی در تنفس خود مشاهده کنند. اصلاح موقعیت فک می‌تواند راه‌های هوایی را باز کند و از بروز مشکلات تنفسی جلوگیری کند.
- بهبود زیبایی ظاهری: جراحی فک می‌تواند تغییرات چشمگیری در چهره افراد ایجاد کند. با اصلاح ناهنجاری‌های فک، ظاهر صورت به طور قابل توجهی بهبود می‌یابد و چهره متناسب‌تر و متقارن‌تر به نظر می‌رسد.
معایب و عوارض احتمالی
با وجود مزایای فراوان، جراحی فک ترمیمی ممکن است با عوارض و چالش‌هایی همراه باشد:
- درد و ناراحتی پس از جراحی: هر عمل جراحی با درد و ناراحتی همراه است و جراحی فک نیز از این قاعده مستثنی نیست. برخی از بیماران ممکن است برای چند هفته درد و تورم در ناحیه فک تجربه کنند.
- احتمال عفونت: مانند هر عمل جراحی دیگری، جراحی فک نیز ممکن است با عفونت همراه باشد. به همین دلیل، رعایت بهداشت دهان و مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده توسط پزشک ضروری است.
3.محدودیت‌های تغذیه‌ای: پس از جراحی، بیماران باید برای چند هفته از غذاهای نرم و مایعات استفاده کنند. این محدودیت‌های تغذیه‌ای ممکن است برای برخی از بیماران ناخوشایند باشد.
- عدم موفقیت کامل جراحی: در برخی موارد نادر، جراحی ممکن است به نتیجه‌ی مطلوب نرسد و نیاز به انجام مجدد جراحی یا مراحل تکمیلی باشد.
مراقبت‌های پس از عمل جراحی
پس از جراحی، بیمار باید نکات خاصی را رعایت کند تا دوره‌ی بهبودی به خوبی طی شود:
- مراقبت‌های دهانی: پس از جراحی، مراقبت از بهداشت دهان و دندان اهمیت زیادی دارد. شستشوی دهان با محلول‌های ضدعفونی‌کننده و مسواک زدن به طور منظم از عفونت جلوگیری می‌کند.
- تغذیه: بیمار باید از غذاهای نرم و مایعات استفاده کند تا به فک‌ها فشار وارد نشود. غذاهای سفت و جویدنی می‌توانند به بخیه‌ها آسیب برسانند و روند بهبودی را مختل کنند.
- پیگیری جلسات ارتودنسی: پس از جراحی، بیمار باید به طور منظم به متخصص ارتودنسی مراجعه کند تا وضعیت دندان‌ها و فک‌ها بررسی شود و در صورت نیاز تغییرات لازم اعمال گردد.
- استراحت و خودداری از فعالیت‌های شدید: بیمار باید از فعالیت‌های شدید و فیزیکی مانند ورزش‌های سنگین خودداری کند. فشار زیاد به فک‌ها می‌تواند باعث شکستگی یا جابجایی پلاک‌های تثبیت‌کننده شود.
نتیجه‌گیری
عمل جراحی فک ترمیمی یک فرآیند پیچیده و حساس است که می‌تواند بهبود چشمگیری در زندگی افراد ایجاد کند. این جراحی به اصلاح ناهماهنگی‌های فکی، بهبود عملکرد جویدن، گفتار و تنفس کمک می‌کند و همچنین به افزایش اعتماد به نفس افراد از طریق بهبود ظاهر چهره‌شان می‌انجامد. اگرچه این جراحی با چالش‌ها و عوارضی نیز همراه است، اما با مراقبت‌های مناسب پس از جراحی و پیگیری دقیق، نتایج مثبت و طولانی‌مدت حاصل می‌شود.
