همه ما کسانی را دیده‌ایم که در صورت، ناحیه فک‌ها و دهانشان ناهنجاری‌های دارند. مثلا فک پایین‌شان جلوتر یا عقب‌تر از حالت طبیعی است. و یا چانه کوچکی دارند. و موارد دیگری از این دست. این افراد اغلب از ناراحتی‌هایی مانند دردهای مزمن، مشکلات تنفسی، اشکالات غیر عادی در هنگام صحبت کردن، گاز گرفتن هنگام جویدن، سایش و شکستن بیش از حد دندان‌ها و غیره اذیت می‌شوند. این ناهنجاری‌ها به خاطر تعاریف رایج زیبایی‌شناسی در جوامع امروزی، به پایین آمدن اعتماد به نفس‌شان هم منجر خواهد شد. اما این مشکلات قابل اصلاح هستند. برای مثال در مورد زیبایی افرادی که آرواره بالا به اندازه کافی رشد نکرده ممکن است بینی‌شان نسبت به صورت خیلی بزرگ باشد. حرکت دادن فک بالا به جلو مشکلاتی را اصلاح می‌کند و صورت را هم که به جلو حرکت داده شده باعث می‌شود ویژگی‌های چهره آشکار‌تر و قابل توجه‌تر باشد. و یا چانه‌ای که عقب یا کوچک است؛ در این مورد، جراحی فک برای جلو بردن پایین چانه تعادل بیشتری به نیمرخ فرد بخشیده و باعث می‌شود بینی کمی کوچک‌تر و چانه برجسته‌تر به نظر برسد.
در این مقاله به توضیحی مختصر و در عین حال کامل پیرامون جراحی فک و صورت می‌پردازیم.
جراحی فک و صورت چیست؟
جراحی دهان، فک و صورت تخصصی است که بر روی جراحی ترمیمی صورت، جراحی تروما صورت، حفره دهان، سر و گردن، فک و همچنن زیبایی صورت تمرکز دارد.
این جراحی یک تخصص دندانپزشکی است و جراحان برای تشخیص و درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها، صدمات و نقایص سر، گردن، صورت، فک‌ها و بافت‌های سخت و نرم ناحیه دهان و همینطور نقص‌های زیبایی‌شناختی این نواحی آموزش دیده‌اند.
جراحی فک اغلب یک کار تیمی‌ست که با همکاری جراح دهان، فک و صورت و متخصص ارتودونسی انجام می‌شود. هر دو این‌ها رشته‌های تخصصی دندانپزشکی هستند چراکه دندان‌ها در این جراحی نقش بسیار مهمی دارند.
در چه مواردی این جراحی انجام می‌شود؟
نخستین گام برای تشخیص لزوم انجام جراحی فک و صورت شناخت فک طبیعی از فک ناسالم و غیر طبیعی است. اگر فک فرد غیر طبیعی باشد، به طوری که عملکردهای جویدن، تکلم و تنفس او را دچار مشکل کند، گزینه مناسبی برای این جراحی است. مواردی که وجود آنها پزشک را جهت انجام عمل جراحی فک و صورت متقاعد می‌کند شامل:
- جلو بودن فک پایین
- عقب بودن فک پایین
- انحراف فک پایین
- عدم وجود چانه
- انحراف فک بالا
- تنگی شدید فک بالا
- مشاهده شدن لثه به مقدار زیاد هنگام لبخند زدن
- اُپن بایت (هنگام روی هم قرار گرفتن دندان‌های بالا و پایین، فضای خالی میان آنها ایجاد می‌شود)
- تنفس غیر ارادی از راه دهان
- وجود تومور در فک
- اشکال در جویدن و بلع غذا
- وجود درد مزمن در فک‌ها و مفاصل آنها
اما چه چیز باعث به وجود آمدن این حالت در برخی افراد می‌شود؟ می‌توان گفت عوامل ژنتیکی و سندرم‌های مادرزادی و عوارض ناشی از ضربه به فک و صورت مهمترین دلایل ایجاد ناهنجاری در ناحیه فک و صورت است. افرادی که به دلایل مختلف مانند بیماری یا تصادف و غیره دچار مشکلاتی در فک و صورت خود شده‌اند یا قصد انجام جراحی‌های زیبایی صورت را دارند بهتر است برای به دست آوردن نتیجه ایده‌آل به یک جراح ماهر و با تجربه مراجعه کنند.
در واقع کسانی که نزد جراح فک و صورت می‌روند ممکن است فقط با هدف درمان یا زیباسازی یا هردو این کار را انجام دهند. جراحی فک نوعی جراحی زیبایی هم محسوب می‌شود. این جراحی با اصلاح بی‌نظمی استخوان‌های فک، باعث بهبود ظاهر چهره فرد نیز خواهد شد.
سه جراحی عمده که بر روی فک انجام می‌شوند
اپن بایت: ابتدا بخشی از استخوان قسمت بالای فک که دندان بر روی آن قرار می‌گیرد، برداشته می‌شود. سپس فک بالا با استفاده از صفحات و پیچ‌هایی در جای خود محکم می‌شود.
اصلاح جلوآمدگی فک پایین: استخوانی که در بخش عقبی فک قرار گرفته است از بخش جلویی آن جدا شده و اصلاح می‌گردد. جراحی فک پایین به بخشی که دندان روی آن قرار گرفته این امکان را می‌دهد تا به عقب حرکت کرده و تراز شود.
عقب‌رفتگی فک پایی: استخوانی که در بخش پایینی فک قرار گرفته است از پایه جدا شده و اصلاح می‌گردد. سپس بخشی از فک پایین که دندان بر روی آن قرار گرفته و قسمتی از چانه به طرف جلو حرکت داده می‌شود.
چه سنی برای جراحی فک و صورت مناسب است؟
این جراحی باید زمانی انجام شود که رشد استخوان فک کامل شده باشد. بنابراین در سنین بعد از بلوغ و در واقع ۱۸ الی ۲۵ سالگی بهترین زمان برای این کار است. زیرا رشد فک در این سن به مرحله نهایی خود رسیده و متوقف می‌شود. تغییر چهره به وسیله جراحی فک هم باید در همین سنین که فرد بلوغ استخوانی خود را پشت سر گذاشته است انجام شود. اما اگر فک بیمار به مشکل حادی دچار باشد، جراح بر روی بهبود مشکل موجود در فک تمرکز می‌کند و سن متقاضی مسئله حائز اهمیتی نخواهد بود.
عوارض جراحی فک و صورت
به طور کلی هر عمل جراحی عوارض و خطراتی را با خود به همراه دارد. درباره عمل جراحی فک و صورت باید گفت تجربه و مهارت جراح عامل موثری در میزان عوارض پس از عمل است. یک جراح ماهر باید تمام پیچیدگی‌های ساختار دهان و فک بیمار را مورد بررسی قرار داده و سپس اقدام به جراحی نماید. البته بیمار هم باید تمام خواسته‌های خود را از این جراحی با پزشک جراح در میان بگذارد.
مهمترین عارضه این نوع جراحی آسیب به عصب‌ها و در نتیجه بی‌حسی صورت و دهان است. در طول جراحی تلاش برای آسیب نرسیدن به اعصاب فک‌ها صورت می‌گیرد اما با این حال به محض اتمام جراحی ممکن است در بخش‌هایی از صورت بی‌حسی داشته باشید. این مشکل به مرور زمان بهبود خواهد یافت.
از دیگر عوارض جراحی فک می‌توان به خونریزی، عفونت، تورم، سفتی فک ( به مدت چند ماه ) و عوارض مربوط به داروهای بیهوشی و بی‌حسی اشاره کرد. برای چند روز اول پس از جراحی فک، صورت ورم و کبودی دارد به همین دلیل نمی‌توان به درستی تغییرات را مشاهده کرد. به محض خوابیدن ورم صورت و کمرنگ شدن کبودی‌ها، بیمار می‌تواند متوجه تغییرات چهره‌اش شود.
نتیجه جراحی فک
اصلاح مشکلات مربوط به فک‌ها می‌تواند به این موارد منجر شود:
- راحت‌تر شدن فرآیند جویدن و به طور کلی بهبود عملکرد دندان‌ها
- تعادل اجزای صورت
- بهبود خواب و تنفس
- بهتر شدن اختلالات گفتاری
- زیبایی ظاهری و افزایش اعتماد به نفس
اقدامات قبل و بعد از جراحی فک
همانطور که گفته شد این جراحی اغلب با همکاری جراح فک و صورت و متخصص ارتودونسی انجام می‌شود. معمولاَ بیمار قبل از جراحی توسط ارتودونتیست تحت درمان قرار می‌گیرد تا دندان‌ها وضعیت ایده‌الی برای جراحی بدست آورند و پس از آن جراحی انجام شود. عموما آمادگی جهت انجام جراحی فک نیازمند یک مرحله ارتودنسی در یک دوره 9 الی14 ماهه است. ضمنا پس از جراحی مجددا نیاز به یک دوره ارتودنسی است که البته دوره آن در هر فرد متفاوت خواهد بود.
عمل جراحی فک در بیمارستان انجام می‌گیرد و پس از آن می‌بایست بیمار به مدت 1روز در بیمارستان بستری گردد.
از مهمترین اقدامات بعد از عمل جراحی فک، کنترل حرکت فک است. به این معنی که فک‌ها تمایل دارند به وضعیت قبلی خود برگردند که باید با این اتفاق مقابله شود. برای این منظور از دستگاه‌های ارتودنسی استفاده می‌شود. حدود شش الی نه ماه بعد این دستگاه‌ها از دهان خارج و با پلاک‌های متحرک جایگزین می‌شوند. این کار به تثبیت وضعیت دندان‌ها کمک می‌کند.
بیمار بعد از ترخیص برای تکمیل فرایند طی شده باید مراقبت‌هایی را انجام دهد. برای مثال هنگام استراحت سر بالاتر از بدن قرار گیرد. داروهای تجویز شده را مرتب و در زمان مشخص استفاده نماید. تا مدتی از مسواک زدن در بخش‌های جراحی شده اجتناب کند. از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین خودداری نماید. تغذیه بعد از جراحی هم موضوعی است که باید به آن توجه شود. بیماران می‌بایست یک رژیم غذایی سبک داشته باشند؛ بدین نحو که غذاهایی نرم مانند سوپ، پوره سیب‌زمینی و غیره میل نمایند.
هزینه این جراحی چقدر است؟
هزینه جراحی فک با توجه به نوع ناهنجاری موجود در دهان و فک تعیین می‌شود. همچنین اینکه عمل جراحی به دلایل پزشکی انجام شده و یا زیبایی، و اینکه تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد یا نه، متفاوت است.
