گوش درد پس از جراحی فک (مانند جراحی اصلاح ناهنجاری‌های فک یا جراحی‌های دندانی) یکی از عوارض شایعی است که بیماران تجربه می‌کنند.
این درد ممکن است برای برخی افراد نسبتاً خفیف و موقتی باشد، در حالی که برای دیگران می‌تواند شدیدتر و طولانی‌تر باشد.
برای درک بهتر علل، پیشگیری و درمان این عارضه، لازم است به ابعاد مختلف این موضوع بپردازیم.
۱. ساختار فک و گوش: ارتباط نزدیک
برای درک اینکه چرا گوش درد بعد از جراحی فک رخ می‌دهد، ابتدا باید ساختار آناتومیکی فک و گوش را بشناسیم. فک انسان، به خصوص فک پایین (ماندیبل)، از طریق مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ) به جمجمه متصل می‌شود. این مفصل نزدیک به گوش خارجی قرار دارد. وقتی فردی جراحی فک انجام می‌دهد، تغییراتی در وضعیت فک، عضلات اطراف و حتی فشارهای وارد بر TMJ ایجاد می‌شود که می‌تواند به طور غیر مستقیم بر گوش اثر بگذارد.
ارتباط نزدیک بین مفصل گیجگاهی-فکی و ساختار گوش داخلی و میانی باعث می‌شود هرگونه تغییر یا التهاب در این ناحیه، باعث تحریک اعصاب و بروز درد در گوش شود. از سوی دیگر، این اعصاب مسئول انتقال پیام‌های حسی بین فک، دهان و گوش هستند. بنابراین تحریک یا التهاب این اعصاب پس از جراحی فک می‌تواند یکی از عوامل گوش درد باشد.
۲. علل گوش درد بعد از جراحی فک
عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز گوش درد پس از جراحی فک شوند. در این بخش به برخی از مهم‌ترین دلایل آن می‌پردازیم.
الف. التهاب و تورم
بعد از هر نوع جراحی، التهاب و تورم یکی از واکنش‌های طبیعی بدن است. پس از جراحی فک، ناحیه جراحی دچار التهاب می‌شود که این التهاب می‌تواند فشار بیشتری بر مفصل گیجگاهی-فکی و اعصاب مرتبط با گوش وارد کند. این فشار و التهاب می‌تواند منجر به گوش درد شود. همچنین تورم در اطراف عضلات فک و مفصل TMJ می‌تواند باعث ایجاد تنش عضلانی و انتقال درد به گوش شود.
ب. تحریک اعصاب
جراحی فک معمولاً با تغییر موقعیت استخوان‌ها و بافت‌های اطراف فک همراه است. این تغییرات می‌تواند باعث تحریک اعصاب محیطی در این ناحیه شود. برخی از این اعصاب به گوش متصل هستند و تحریک آن‌ها می‌تواند به گوش درد منجر شود. به ویژه اعصابی که به ناحیه مفصل گیجگاهی-فکی متصل‌اند، می‌توانند در صورت تحریک شدن، درد به گوش انتقال دهند.
ج. جراحی‌های تهاجمی
بسته به نوع جراحی فک، برخی از روش‌ها نسبت به دیگران تهاجمی‌تر هستند و نیاز به برش‌های بیشتری دارند. این برش‌ها ممکن است به بافت‌های حساس نزدیک گوش نیز آسیب وارد کنند. به‌ویژه در جراحی‌هایی که مفصل گیجگاهی-فکی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، احتمال بروز گوش درد افزایش می‌یابد.
د. انقباض عضلات
بعد از جراحی فک، انقباض عضلات اطراف فک و صورت به عنوان واکنش به درد یا تغییرات ساختاری ممکن است رخ دهد. این انقباضات می‌تواند به صورت ناخودآگاه ایجاد شده و فشار زیادی به مفصل گیجگاهی-فکی وارد کند. انقباض‌های مزمن و طولانی مدت این عضلات می‌تواند منجر به گوش درد شود.
هـ. انسداد شیپور استاش
شیپور استاش (Eustachian tube) یک مجرای کوچک است که گوش میانی را به پشت بینی متصل می‌کند و وظیفه تعادل فشار هوای داخل گوش میانی را بر عهده دارد. در طول جراحی فک یا به دلیل تورم بعد از آن، این مجرا ممکن است مسدود شود و منجر به افزایش فشار در گوش و ایجاد درد گردد.
۳. علائم همراه گوش درد بعد از جراحی فک
گوش درد ممکن است به تنهایی ظاهر شود، اما گاهی با علائم دیگری نیز همراه است که می‌تواند نشان‌دهنده مشکل جدی‌تر باشد. برخی از علائم همراه عبارت‌اند از:
- سردرد: سردردهایی که از ناحیه شقیقه‌ها شروع می‌شوند می‌توانند نشانه‌ای از فشار بر مفصل گیجگاهی-فکی یا التهاب آن باشند.
- کاهش شنوایی: اگر شیپور استاش مسدود شود، ممکن است بیمار احساس کند شنوایی‌اش کاهش یافته است.
- سرگیجه: گاهی به علت مشکلات گوش داخلی یا فشارهای وارده بر این ناحیه، بیمار دچار سرگیجه می‌شود.
- صدای زنگ در گوش: صدای زنگ یا وزوز در گوش یکی دیگر از علائم ممکن است که معمولاً با تحریک اعصاب گوش مرتبط است.
۴. روش‌های پیشگیری از گوش درد پس از جراحی فک
با توجه به اینکه گوش درد یکی از عوارض شایع جراحی فک است، پزشکان و جراحان تلاش می‌کنند تا با استفاده از روش‌های پیشگیرانه، میزان این عارضه را کاهش دهند. در این بخش به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
الف. مراقبت از مفصل گیجگاهی-فکی
قبل از انجام جراحی، بیمار باید تحت معاینات دقیقی قرار گیرد تا وضعیت مفصل گیجگاهی-فکی به‌درستی ارزیابی شود. در صورتی که مشکلات پیشین در این ناحیه وجود داشته باشد، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد از تکنیک‌های خاصی برای کاهش فشار روی این مفصل استفاده کند.
ب. استفاده از داروهای ضد التهاب
برای کاهش التهاب پس از جراحی، پزشکان معمولاً داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن تجویز می‌کنند.
این داروها می‌توانند به کاهش تورم و در نتیجه کاهش فشار روی مفصل گیجگاهی-فکی و گوش کمک کنند.
ج. فیزیوتراپی پس از جراحی
یکی از روش‌های موثر در کاهش گوش درد و دیگر علائم پس از جراحی فک، فیزیوتراپی است. تمرینات مخصوص مفصل گیجگاهی-فکی می‌تواند به کاهش فشار و تنش عضلانی کمک کرده و از ایجاد درد در ناحیه گوش جلوگیری کند.
۵. روش‌های درمان گوش درد پس از جراحی فک
در صورتی که گوش درد پس از جراحی فک رخ دهد، می‌توان از روش‌های مختلفی برای درمان و کاهش آن استفاده کرد:
الف. استفاده از کمپرس گرم یا سرد
استفاده از کمپرس گرم یا سرد بر روی ناحیه فک و اطراف گوش می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. گرما به تسکین تنش عضلانی و سرما به کاهش تورم کمک می‌کند.
ب. داروهای مسکن
استفاده از داروهای مسکن نیز می‌تواند در کاهش گوش درد مؤثر باشد. داروهایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است داروهای مسکن قوی‌تری تجویز کند.
ج. مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی
اگر گوش درد به مدت طولانی ادامه داشت یا با علائم شدیدی مانند کاهش شنوایی همراه بود، مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی ضروری است. این متخصصان می‌توانند وضعیت گوش میانی و داخلی را بررسی کنند و در صورت نیاز درمان‌های ویژه‌ای را انجام دهند.
د. اصلاح رژیم غذایی و رفتارهای فکی
برخی از بیماران ممکن است به دلیل فشار بیش از حد روی فک یا جویدن سخت دچار گوش درد شوند. تغییر رژیم غذایی به سمت غذاهای نرم و پرهیز از جویدن زیاد می‌تواند به کاهش درد کمک کند. همچنین انجام تمرینات مناسب برای تقویت عضلات فک و کاهش تنش در این ناحیه می‌تواند مؤثر باشد.
۶. مدت زمان بهبودی گوش درد پس از جراحی فک
مدت زمان بهبودی گوش درد پس از جراحی فک متفاوت است و به عوامل مختلفی از جمله نوع جراحی، شدت التهاب و واکنش بدن بیمار بستگی دارد. معمولاً گوش درد پس از جراحی‌های فک در عرض چند هفته تا چند ماه بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی موارد ممکن است درد به مدت طولانی‌تری باقی بماند.
نتیجه‌گیری
گوش درد پس از جراحی فک یکی از عوارض شایع اما قابل کنترل است. این عارضه به دلایل مختلفی از جمله التهاب، تحریک اعصاب و فشار بر مفصل گیجگاهی-فکی ایجاد می‌شود. با استفاده از روش‌های پیشگیرانه و درمان‌های مناسب، می‌توان این درد را کاهش داد و از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری کرد. همچنین مراجعه به متخصصان مرتبط در صورت ادامه علائم ضروری است تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
