شکستگی کاسه چشم یکی از آسیب‌های جدی صورت است که معمولاً در اثر ضربات مستقیم به ناحیه چشم و اطراف آن رخ می‌دهد. این نوع شکستگی ممکن است به دلیل تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، ضربه‌های ورزشی یا برخورد با اجسام سخت ایجاد شود.
کاسه چشم، که به نام اربیت (Orbit) نیز شناخته می‌شود، ساختاری استخوانی است که از چشم و اجزای مرتبط با آن مانند عضلات، اعصاب و رگ‌های خونی محافظت می‌کند. آسیب به این ناحیه می‌تواند عواقب جدی از جمله اختلال در بینایی، جابه‌جایی کره چشم (Enophthalmos) و حتی آسیب به مغز داشته باشد.
جراحی شکستگی کاسه چشم ، یکی از روش‌های درمانی مهم برای بازسازی این ساختار و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت است.
دلایل شکستگی کاسه چشم
شکستگی کاسه چشم به طور عمده ناشی از ضربات شدید و مستقیم است. مهم‌ترین عوامل شامل موارد زیر هستند:
- تصادفات رانندگی: تصادفات وسایل نقلیه موتوری از شایع‌ترین علل این نوع شکستگی هستند. ضربه به صورت به دلیل برخورد با فرمان، داشبورد یا شیشه جلو می‌تواند به کاسه چشم آسیب برساند.
- سقوط از ارتفاع: افتادن از ارتفاع، به‌ویژه روی صورت، می‌تواند منجر به شکستگی استخوان‌های اربیت شود.
- ضربات ورزشی: ورزش‌هایی مانند فوتبال، بوکس یا بسکتبال، که در آن‌ها احتمال برخورد توپ یا آرنج به صورت وجود دارد، از دیگر علل شایع هستند.
- نزاع‌های فیزیکی: درگیری‌های فیزیکی که در آن ضربه مستقیم به صورت وارد می‌شود، می‌توانند به شکستگی کاسه چشم منجر شوند.
- تصادفات شغلی: کار در محیط‌هایی که خطر سقوط اشیا یا برخورد ابزار وجود دارد، ممکن است باعث این آسیب شود.
انواع شکستگی‌های کاسه چشم
شکستگی کاسه چشم بسته به شدت و محل آسیب به چند نوع تقسیم می‌شود:
- شکستگی بلواوت (Blowout Fracture): این نوع شکستگی زمانی رخ می‌دهد که ضربه‌ای مستقیم به کاسه چشم وارد شده و کف یا دیواره داخلی اربیت دچار ترک یا شکستگی شود. این حالت باعث جابه‌جایی بافت‌های نرم به داخل سینوس می‌شود.
- شکستگی حاشیه‌ای (Rim Fracture): در این نوع شکستگی، حاشیه استخوانی اربیت که نقش حمایتی دارد، دچار آسیب می‌شود. این نوع شکستگی معمولاً در تصادفات شدید رخ می‌دهد.
- شکستگی ترکیبی: در برخی موارد، شکستگی همزمان دیواره‌های داخلی و حاشیه اربیت اتفاق می‌افتد.
- شکستگی زایگوماتیک-ماگزیلاری (Zygomatic-Maxillary Complex Fracture): این شکستگی زمانی رخ می‌دهد که ضربه‌ای به استخوان گونه وارد شده و همزمان به کاسه چشم آسیب می‌رساند.
علائم شکستگی کاسه چشم
علائم شکستگی کاسه چشم می‌تواند بسته به شدت و نوع آسیب متفاوت باشد. برخی از شایع‌ترین علائم عبارتند از:
- درد و تورم: درد شدید و تورم در ناحیه چشم و اطراف آن شایع است.
- اختلال در بینایی: تاری دید، دوبینی (Diplopia) یا کاهش بینایی ممکن است به دلیل آسیب به اعصاب بینایی یا فشار بر کره چشم ایجاد شود.
- جابجایی کره چشم: ممکن است کره چشم به سمت عقب یا پایین جابه‌جا شود.
- خونریزی زیرجلدی: کبودی و خونریزی در اطراف چشم (Ecchymosis) معمول است.
- احساس بی‌حسی: بی‌حسی در ناحیه گونه، لب بالا یا پلک‌ها به دلیل آسیب به عصب زیرچشمی (Infraorbital Nerve) رخ می‌دهد.
- محدودیت حرکت چشم: فرد ممکن است نتواند چشم خود را به طور کامل حرکت دهد.
تشخیص شکستگی کاسه چشم
تشخیص دقیق شکستگی کاسه چشم نیازمند ارزیابی‌های بالینی و تصویربرداری است:
- معاینه بالینی: پزشک از طریق بررسی وضعیت چشم، علائم تورم، جابه‌جایی کره چشم و دوبینی، آسیب را ارزیابی می‌کند.
- تصویربرداری رادیولوژیک:
- سی‌تی‌اسکن (CT Scan): بهترین روش برای تشخیص شکستگی‌های اربیت و ارزیابی شدت آسیب است.
- رادیوگرافی ساده: برای شناسایی شکستگی‌های واضح در برخی موارد استفاده می‌شود.
- ام‌آر‌آی (MRI): در صورت مشکوک بودن به آسیب بافت نرم یا عصب بینایی، ممکن است انجام شود.
جراحی شکستگی کاسه چشم
جراحی شکستگی کاسه چشم معمولاً برای بازسازی ساختارهای آسیب‌دیده و پیشگیری از عوارض جدی انجام می‌شود. مراحل و روش‌های این جراحی به شرح زیر است:
- آماده‌سازی قبل از جراحی
- ارزیابی دقیق بیمار از طریق معاینات بالینی و تصویربرداری.
- کنترل تورم و التهاب با استفاده از داروهای ضدالتهاب و کمپرس سرد.
- در مواردی که بیمار دچار آسیب‌های دیگر در صورت یا سر است، اولویت درمان به تثبیت شرایط حیاتی داده می‌شود.
- روش‌های جراحی
- بازسازی دیواره‌های کاسه چشم: استخوان‌های شکسته با استفاده از مواد مصنوعی مانند تیتانیوم یا گرافت‌های استخوانی بازسازی می‌شوند.
- ترمیم بافت نرم: در صورت جابه‌جایی بافت‌های نرم به داخل سینوس، این بافت‌ها به محل اصلی خود بازگردانده می‌شوند.
- ترمیم عضلات چشم: اگر عضلاتی که مسئول حرکت چشم هستند آسیب دیده باشند، ترمیم آن‌ها انجام می‌شود.
- فیکساسیون کره چشم: در مواردی که جابه‌جایی چشم رخ داده است، کره چشم به وضعیت طبیعی بازگردانده می‌شود.
- بیهوشی و تجهیزات مورد نیاز
- جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
- استفاده از ابزارهای جراحی دقیق و سیستم‌های تصویربرداری در حین عمل برای اطمینان از دقت جراحی ضروری است.
فیلم عمل جراحی شکستگی کاسه چشم
مراقبت‌های پس از جراحی
پس از جراحی، بیمار نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است تا روند بهبودی به درستی طی شود. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر است:
- داروها:
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت.
- داروهای ضدالتهاب برای کاهش تورم و درد.
- مسکن‌ها برای کنترل درد پس از عمل.
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین: بیمار باید از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است به ناحیه جراحی فشار وارد کند، خودداری کند.
- پیگیری پزشکی: مراجعه منظم به پزشک برای بررسی روند بهبودی و اطمینان از عدم وجود عوارض.
- محافظت از چشم: استفاده از عینک محافظ برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی.
عوارض احتمالی جراحی شکستگی کاسه چشم
هرچند جراحی شکستگی کاسه چشم معمولاً با موفقیت همراه است، اما ممکن است برخی عوارض ایجاد شود:
- عفونت: احتمال عفونت در ناحیه جراحی وجود دارد که با آنتی‌بیوتیک‌ها کنترل می‌شود.
- دوبینی مداوم: در برخی موارد، دوبینی پس از جراحی باقی می‌ماند.
- جابه‌جایی کره چشم: اگر جراحی به درستی انجام نشود، ممکن است کره چشم در موقعیت طبیعی قرار نگیرد.
- بی‌حسی دائمی: آسیب به عصب زیرچشمی ممکن است باعث بی‌حسی دائمی در ناحیه گونه یا لب بالا شود.
- عوارض زیبایی: گاهی ظاهر صورت پس از جراحی به دلیل جای زخم یا بازسازی نامناسب دچار تغییرات می‌شود.
پیشگیری از شکستگی کاسه چشم
برای کاهش خطر شکستگی کاسه چشم، می‌توان اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام داد:
- استفاده از کمربند ایمنی در هنگام رانندگی.
- استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب در ورزش‌ها و محیط‌های کاری.
- اجتناب از درگیری‌های فیزیکی.
- آموزش اصول ایمنی به کودکان برای پیشگیری از سقوط.
نتیجه‌گیری
شکستگی کاسه چشم یکی از آسیب‌های جدی صورت است که می‌تواند تأثیرات مخربی بر بینایی و ظاهر فرد داشته باشد. جراحی این نوع شکستگی نقش حیاتی در بازسازی ساختار اربیت و پیشگیری از عوارض بلندمدت ایفا می‌کند. تشخیص زودهنگام، انجام جراحی توسط تیم متخصص و رعایت مراقبت‌های پس از عمل از عوامل کلیدی در موفقیت درمان هستند. توجه به ایمنی و پیشگیری نیز می‌تواند از بروز چنین آسیب‌هایی جلوگیری کند.
