بی‌حسی بعد از شکستگی فک یکی از عوارض شایع و نگران‌کننده‌ای است که بسیاری از بیماران با آن مواجه می‌شوند.
این حالت معمولاً به دلیل آسیب به اعصاب محیطی یا فشاری که شکستگی بر روی آن‌ها وارد می‌کند رخ می‌دهد. درمان بی‌حسی فک بسته به شدت آسیب، موقعیت شکستگی، و وضعیت سلامت عمومی بیمار متفاوت است.
در این مطلب، به بررسی علل، روش‌های تشخیص، و راه‌های درمان بی‌حسی بعد از شکستگی فک می‌پردازیم.
۱. علل بی‌حسی بعد از شکستگی فک
بی‌حسی در ناحیه فک معمولاً ناشی از آسیب به عصب سه‌قلو (Trigeminal Nerve) است که اعصاب حسی صورت را تأمین می‌کند. شایع‌ترین علت‌های این وضعیت عبارت‌اند از:
الف) آسیب مستقیم به عصب
در شکستگی‌های شدید، ممکن است استخوان شکسته به‌طور مستقیم به عصب برخورد کند و باعث قطع یا فشار بر آن شود.
ب) فشار ناشی از تورم
پس از شکستگی، التهاب و تورم بافت‌های اطراف فک می‌تواند به‌طور موقت به اعصاب فشار وارد کرده و باعث بی‌حسی شود.
ج) هماتوم یا لخته خون
تشکیل هماتوم در نزدیکی عصب می‌تواند جریان خون را مختل کرده و باعث اختلال عملکرد عصب شود.
د) آسیب جراحی
در برخی موارد، جراحی‌های ترمیمی که برای تثبیت شکستگی انجام می‌شود، ممکن است به اعصاب محیطی آسیب برساند.
۲. روش‌های تشخیص بی‌حسی
تشخیص دقیق بی‌حسی و تعیین شدت آسیب عصبی بسیار مهم است. پزشکان معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
الف) معاینه بالینی
پزشک با بررسی حسی مناطق مختلف صورت و فک، می‌تواند نواحی بی‌حس را شناسایی کند. همچنین، ممکن است از بیمار بخواهد تا احساس خود را در برابر لمس، فشار، یا گرما و سرما توصیف کند.
ب) تصویربرداری پزشکی
روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن (CT Scan)، یا ام‌آر‌آی (MRI) برای بررسی موقعیت شکستگی و ارتباط آن با مسیر عصب استفاده می‌شود.
ج) الکترودیاگنوستیک
این روش شامل تست‌هایی مانند الکترومیوگرافی (EMG) یا مطالعه هدایت عصبی (Nerve Conduction Study) است که عملکرد عصب آسیب‌دیده را ارزیابی می‌کند.
۳. درمان بی‌حسی بعد از شکستگی فک
درمان بی‌حسی به عوامل متعددی مانند شدت آسیب، مدت زمان بی‌حسی، و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. درمان می‌تواند شامل روش‌های زیر باشد:
الف) درمان‌های محافظه‌کارانه
۱. انتظار و نظارت
در بسیاری از موارد، بی‌حسی موقت بوده و پس از کاهش تورم یا جذب لخته خون، حس به‌تدریج بازمی‌گردد. پزشکان ممکن است توصیه کنند تا چند هفته صبر کنید و علائم را نظارت کنید.
۲. دارو درمانی
- ضدالتهاب‌ها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای کاهش تورم و فشار بر عصب تجویز می‌شوند.
- ویتامین‌های گروه B: مکمل‌های ویتامین B1، B6، و B12 برای تقویت بازسازی عصب مفید هستند.
- داروهای مسکن: در صورت وجود درد همراه با بی‌حسی، ممکن است از مسکن‌ها استفاده شود.
- فیزیوتراپی
- ماساژ درمانی: ماساژ ملایم ناحیه فک و صورت می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش فشار بر عصب کمک کند.
- تحریک الکتریکی عصب (TENS): این روش برای تقویت فعالیت عصبی و تحریک بازسازی عصب مفید است.
ب) درمان‌های جراحی
در مواردی که آسیب شدید و دائمی به عصب وارد شده باشد، مداخلات جراحی ممکن است ضروری باشد:
- رفع فشار عصب (Decompression)
اگر بی‌حسی ناشی از فشردگی عصب باشد، جراح می‌تواند با کاهش فشار روی عصب، شرایط را بهبود بخشد.
- ترمیم یا پیوند عصب
در صورتی که عصب به‌طور کامل قطع شده باشد، ممکن است نیاز به ترمیم یا پیوند عصب با استفاده از تکنیک‌های میکروسکوپی باشد.
- برداشت استخوان یا هماتوم
اگر شکستگی یا هماتوم مانع عملکرد عصب باشد، برداشتن استخوان یا لخته خون به بازگشت حس کمک می‌کند.
ج) درمان‌های جایگزین
- طب سوزنی
این روش به بهبود جریان خون و تحریک نقاط انرژی در بدن کمک می‌کند و در برخی موارد می‌تواند حس عصبی را بازگرداند.
- تمرینات توان‌بخشی
انجام تمرینات ملایم برای تقویت عضلات فک و تحریک عصب می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
- لیزر تراپی
استفاده از لیزر کم‌توان (Low-Level Laser Therapy) می‌تواند باعث تحریک بازسازی عصب و کاهش التهاب شود.
۴. مدت زمان بهبودی
بهبودی عصب آسیب‌دیده ممکن است زمان‌بر باشد. بسته به شدت آسیب، مدت زمان بازگشت حس می‌تواند از چند هفته تا چند ماه متغیر باشد. عواملی که در سرعت بهبودی نقش دارند شامل سن بیمار، شدت آسیب، و پاسخ بدن به درمان است. در موارد نادر، بی‌حسی ممکن است دائمی باشد.
۵. پیشگیری از بی‌حسی طولانی‌مدت
برای کاهش خطر بی‌حسی طولانی‌مدت پس از شکستگی فک، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- درمان سریع شکستگی
مراجعه سریع به پزشک متخصص برای تثبیت شکستگی و جلوگیری از آسیب بیشتر به عصب اهمیت دارد.
- استفاده از تکنیک‌های جراحی دقیق
جراح باید در هنگام تثبیت شکستگی یا جراحی‌های مرتبط، از آسیب به عصب جلوگیری کند.
- پیگیری و نظارت مستمر
انجام جلسات پیگیری با پزشک و اطلاع‌رسانی درباره هرگونه تغییر در علائم، به تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
بی‌حسی بعد از شکستگی فک یک عارضه شایع است که می‌تواند باعث نگرانی بیمار شود. با این حال، در بسیاری از موارد، این عارضه موقتی است و با درمان‌های مناسب و مدیریت صحیح، حس به‌تدریج بازمی‌گردد.
انتخاب روش درمانی مناسب بستگی به علت و شدت بی‌حسی دارد و ممکن است شامل درمان‌های دارویی، فیزیوتراپی، یا حتی جراحی باشد. توجه به مراقبت‌های پس از درمان و پیگیری مداوم نیز نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض دائمی دارد.
