
جراحی فک یکی از درمانهای پیچیده و حیاتی در حوزه پزشکی و دندانپزشکی است که برای اصلاح ناهنجاریهای فک و صورت انجام میشود. این عمل معمولاً به دلایلی همچون ناهماهنگی فکها، مشکلات گاز گرفتن، دردهای مفصلی، یا حتی بهبود زیبایی انجام میگیرد. دوران نقاهت بعد از جراحی فک بسیار مهم است، زیرا بهبود کامل فکها و بازگشت به زندگی عادی نیازمند مراقبت و رعایت نکات خاصی است.
در این مطلب به جزئیات دوران نقاهت، نکات مهم و چالشهایی که ممکن است بیمار با آن مواجه شود، پرداخته خواهد شد.
۱. روزهای اولیه پس از جراحی
پس از جراحی فک، بیمار ممکن است تا چند روز در بیمارستان بستری شود. این دوره بستگی به نوع جراحی (فک بالا، فک پایین یا هر دو) و پیچیدگی آن دارد.
در این مرحله، مهمترین موضوعات عبارتند از:
- کنترل درد و تورم:
تورم و کبودی در ناحیه صورت و گردن شایع است و ممکن است تا دو هفته ادامه داشته باشد. برای کنترل تورم، پزشکان استفاده از کمپرس سرد در ۴۸ ساعت اول را توصیه میکنند. همچنین داروهای مسکن و ضدالتهاب تجویز میشود.
- تغذیه:
به دلیل حساسیت فک و محدودیتهای حرکتی، بیمار قادر به جویدن غذا نیست. در روزهای اول، تغذیه به صورت مایعات و غذاهای نرم مانند سوپ، آبمیوه و پوره انجام میشود.
- مراقبت از بخیهها و زخمها:
در صورت استفاده از بخیههای قابل جذب، این بخیهها به مرور زمان خودبهخود جذب میشوند. در غیر این صورت، نیاز به مراجعه مجدد برای کشیدن بخیهها وجود دارد. تمیز نگه داشتن ناحیه جراحی بسیار اهمیت دارد.
۲. چالشهای شایع دوران نقاهت
الف) تورم و کبودی:
تورم شدید ممکن است برای بیمار نگرانکننده باشد، اما این وضعیت طبیعی است. اوج تورم معمولاً در ۴۸ تا ۷۲ ساعت اول رخ میدهد و سپس به تدریج کاهش مییابد. استفاده از کمپرس گرم پس از دو روز اول میتواند به تسریع کاهش تورم کمک کند.
ب) محدودیت در باز و بسته کردن دهان:
پس از جراحی، ممکن است بیمار در باز کردن دهان مشکل داشته باشد. این محدودیت به دلیل تورم و آسیب به عضلات و مفاصل فک ایجاد میشود. تمرینات مخصوص فیزیوتراپی که توسط پزشک یا متخصص توصیه میشود، به بازگرداندن دامنه حرکتی فک کمک میکند.
ج) بیحسی و سوزنسوزن شدن:
برخی بیماران پس از جراحی دچار بیحسی یا سوزنسوزن شدن در ناحیه لبها، گونهها یا چانه میشوند. این مشکل معمولاً به دلیل آسیب موقت به اعصاب فک است و ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا کاملاً برطرف شود.
د) مشکلات تنفسی:
به دلیل تورم یا تغییر در ساختار فک، برخی بیماران ممکن است در تنفس از راه بینی دچار مشکل شوند. استفاده از داروهای ضداحتقان یا بخور گرم میتواند کمککننده باشد.
۳. رژیم غذایی در دوران نقاهت
تغذیه صحیح در دوران نقاهت نقش بسیار مهمی در بهبود سریعتر بیمار دارد. برنامه غذایی باید به گونهای باشد که نیازهای بدن را تامین کرده و فشار اضافی به فک وارد نکند.
- مرحله اول (هفته اول):
بیمار باید از مایعات صافشده مانند آبمیوههای طبیعی، شیر، سوپ صافشده و شیکهای پروتئینی استفاده کند. مصرف نی توصیه نمیشود، زیرا ممکن است فشار منفی ایجاد کرده و به فک آسیب برساند.
- مرحله دوم (هفته دوم تا چهارم):
غذاهای نرم مانند پوره سیبزمینی، ماست، فرنی، و تخممرغ آبپز نرم قابل استفاده هستند.
- مرحله سوم (پس از یک ماه):
به تدریج غذاهای نیمهجامد و سپس غذاهای جامد به رژیم غذایی اضافه میشود. باید از جویدن غذاهای سخت و چسبنده تا زمان تایید پزشک اجتناب کرد.
۴. مراقبتهای بهداشتی دهان و دندان
تمیز نگه داشتن دهان و دندان پس از جراحی بسیار مهم است، زیرا تجمع باکتریها در ناحیه جراحی میتواند منجر به عفونت شود.
- شستوشوی دهان با محلولهای آنتیباکتریال یا آبنمک ولرم توصیه میشود.
- مسواک زدن با یک مسواک نرم و اجتناب از تماس مستقیم با بخیهها باید به دقت انجام شود.
۵. فعالیتهای بدنی و بازگشت به زندگی عادی
- استراحت کافی:
در هفتههای اول، استراحت کافی برای بهبود سریعتر ضروری است. فعالیتهای سنگین و ورزش باید حداقل به مدت ۴ تا ۶ هفته به تعویق بیفتد.
- بازگشت به کار یا تحصیل:
بیماران معمولاً پس از ۲ تا ۴ هفته قادر به بازگشت به فعالیتهای روزمره خود هستند، اما این مدت ممکن است بسته به نوع جراحی و وضعیت عمومی بیمار متغیر باشد.

۶. مراقبتهای روانی و عاطفی
دوران نقاهت جراحی فک ممکن است از نظر روحی نیز چالشبرانگیز باشد. تغییرات ظاهری، محدودیتهای غذایی و مشکلات گفتاری میتوانند باعث اضطراب یا افسردگی شوند. حمایت خانواده و دوستان و مشاوره با روانشناس در صورت لزوم میتواند کمککننده باشد.
۷. پیگیریهای پزشکی و مراجعه به پزشک
پیگیری منظم پس از جراحی بسیار حیاتی است. پزشک در این جلسات وضعیت فک، زخمها و پیشرفت بهبودی را بررسی میکند.
- در صورت بروز علائمی مانند درد شدید، تب، یا خروج ترشحات غیرعادی از محل جراحی، بیمار باید فوراً به پزشک مراجعه کند.
- عکسبرداریهای دورهای برای ارزیابی موقعیت استخوانها و پیشرفت بهبودی انجام میشود.
۸. تمرینات توانبخشی فک
پس از جراحی، ممکن است فیزیوتراپی یا تمرینات خاصی برای بازگرداندن دامنه حرکتی و قدرت فک توصیه شود. این تمرینات باید تحت نظر متخصص و با دقت انجام شوند تا از آسیبدیدگی جلوگیری شود.
نتیجهگیری
دوران نقاهت پس از جراحی فک دورهای حساس و مهم است که تاثیر زیادی بر موفقیت نهایی جراحی دارد. رعایت دستورات پزشک، مراقبتهای بهداشتی و تغذیه مناسب از جمله عوامل کلیدی در این دوره هستند. اگرچه ممکن است این دوران با چالشهایی همراه باشد، اما با صبر و حمایت کافی میتوان به نتایج مطلوب دست یافت و زندگی عادی را از سر گرفت.